MODYUL 7: KALAYAAN
Paunang Pagtataya
1. Ang mga sumusunod na kilos ay nagpapakita nang mapanagutang paggamit
ng kalayaan maliban sa:
a. Inilaan ni Anthony ang malaking bahagi ng kanyang buhay upang
mapalawak ang kanyang kaalaman at karunungan, alam niyang malaking
bagay ang magagawa nito upang maiahon niya ang kanyang pamilya sa
kahirapan at upang maibahagi niya sa lahat ang kanyang mga kakayahan.
b. Nasaktan ni Rebecca ang kanyang ina dahil sa kanyang pagsisinungaling
dito. Inihanda niya ang kanyang sarili sa magiging reaksyon ng kanyang
mga kapatid sa kanyang ginawa. Dahil dito siya na mismo ang gumawa ng
paraan upang itama ang kanyang pagkakamali kahit pa ito ay
nangangahulugan na siya ay mapapahiya at masasaktan.
c. Nasaksihan ni Rupert ang ginawang panloloko ng kanyang kapatid sa
kanyang mga magulang. Ang alam ng mga ito, pumapasok siya arawaraw
sa paaralan ngunit sa halip nagpupunta ito sa computer shop
kasama ang mga barkada. Dahi alam niyang labis na mapagagalitan ang
kanyang kapatid hindi sinabi niya ito sa kanyang magulang dahil ayaw
niyang ito ay mapagalitan o masaktan.
d. Hindi lingid sa kaalaman ni Rachelle ang katiwalian na nagaganap sa loob
ng kanilang kompanya. Saksi siya sa pandaraya na ginagawa ng kanyang
matalik na kaibigan sa report ng kinita ng kompanya. Sa kabila nang
pakiusap nito na manahimik na lamang siya ay sinabi pa rin niya ito sa
kanyang boss na naging dahilan ng pagkatanggal ng kanyang kaibigan sa
trabaho at pakakaroon ng kaso sa hukuman.
2. Ang mga sumusunod ang palatandaan ng mapanagutang paggamit ng
kalayaan maliban sa:
a. Nakahandang harapin ang anomang kahihinatnan ng mga pagpapasya
b. Naisasaalang-alang ang kabutihang pansarili at kabutihang panlahat
c. Hindi sumasalungat ang kilos sa likas na batas moral
d. Naibabatay ang pagkilos sa kahihinatnan nito
3. Ayon kay Sto. Tomas de Aquino ang kalayaan ay katangian ng kilos-loob na
itakda ng tao ang kanyang kilos tungo sa maaaring hantungan at ang paraan
upang makamit ito. Ito ay nangangahulugang:
a. Ang kalayaan ng tao, katulad ng kilos loob ay nakabatay sa dikta ng isip.
b. Malaya ang taong gamitin ang kanyang kilos-loob upang pumili ng partikular na bagay o kilos.
c. Ang hantungan ng kilos ay itinatakda ng tao batay sa kanyang pagiging mapanagutan sa paggamit ng kanyang kalayaan
d. Lahat ng nabanggit
4. Ang kalayaan ng tao ay nakasalalay sa kanyang _________________.
a. Isip b. dignidad c. Kilos-loob d. Konsensya
5. Nakilahok sa isang pag-aalsa laban sa pamunuan ng kompanyang kaniyang
pinagtatrabahuhan. Nangyari ito dahil sa hindi makataong pagtrato ng may-ari
ng kompanya sa lahat ng mga empleyado. Dahil dito, siya at ang ilan pang
mga kasama na itinuturing na pinuno ng mga manggagawa ay hinuli at
ikinulong. Sa sitwasyong ito, nawala ang kanyang _________________.
a. Karapatang pantao c. Panloob na kalayaan
b. Dignidad bilang tao d. Panlabas na kalayaan
6. Bakit mahalagang hayaan ng isang magulang ang kanyang anak na
sumubok, pumili at magpasya para sa kanyang sarili?
a. Ito ang magbibigay sa kanila ng mga karanasang maaari nilang gamiting
gabay sa mga isasagawang pagpapasya sa hinaharap
b. Ang pagkakataong ibinibigay ng magulang ang magtuturo sa mga anak
na sumunod mula sa pag-unawa at pagmamahal at hindi sa pamimilit.
c. Maiiwasan ang pagrerebelde ng isang anak dahil sa labis na pagnanais
ng magulang na magabayan ang kanyang anak patungo sa tamang landas.
d. Ang pagiging malaya sa pagpapasya ng isang anak ay maaaring magdulot ng sakit dahil sa pagkakamali ngunit dito sila natututo ng mahalagang aral.
7. ”Ang tunay na kalayaan ay ang paggawa nang mabuti.” Ang pangungusap ay:
a. Tama, dahil ang tao ay nilikha ng Diyos na taglay ang likas na kabutihan.
b. Tama, dahil ang tunay na kalayaan ay mapanagutan kaya’t inaasahang ito
ay gagamitin sa paggawa nang naaayon sa kabutihan.
c. Mali, dahil ang tunay na kalayaan ay ang paggawa ng mabuti ayon sa paghuhusga ng tao
d. Mali, dahil magkakaroon lamang ng kabuluhan ang kalayaan kung malayang magagawa ng tao ang mabuti at masama
8. Ano ang nagbibigay hugis o direksyon sa kalayaan?
a. Isip b. konsensya c. batas moral d.dignidad
9. Ang kalayaan ng tao ay hindi lubos. Ang pangungusap na ito ay
nangangahulugang:
a. Magiging malaya lamang ang tao kung ang kanyang ginawa ay kabutihan.
b. Ang kalayaan ng tao ay nagtatapos sa kanyang paglabag sa likas na batas moral
c. Hindi ganap na malaya ng tao, hindi siya maaaring mamili batay lamang sa kanyang nais
d. Lahat ng nabanggit
10. Ayon kay Fr. De Torre, ang tao ay walang kakayahang gawin palagi ang
anomang kanyang naisin. Ang pangungusap ay:
a. Tama, dahil hindi ganap ang tao
b. Tama, dahil maraming bagay ang nais mangyari at gawin ang tao subalit hindi niya magawa ang mga ito
c. Mali, dahil taliwas ito sa tunay na kahulugan ng kalayaan
d. Mali, dahil magagawa ng tao ang maraming bagay dahil mayroon siyang isip at kilos-loob
KALAYAAN
May mga kabataang nag-aakala na ang kalayaan ay kapangyarihan na gawin ang anomang naisin ng tao. Kung susuriin ayon kay de Torre, ang tao ay walang kakayahang gawin palagi ang anomang kanyang naisin. Maraming bagay ang nais niyang mangyari at gawin subalit hindi niya magawa ang mga ito. Nais ng
taong hindi magkasakit, hindi tumanda, manatiling buhay, malaman ang lahat ng bagay – ngunit wala siyang kalayaan upang magawa ang mga ito.
Kung ganoon, ano nga ba ang tinutukoy na kalayaan ng tao?
Sa kabila ng limitasyong ito ng kalayaan ng tao, ang tao ay tunay na malaya sa kanyang pagpili o pagpapasya. Binigyang-kahulugan ni Santo Tomas de Aquino ang kalayaan bilang “katangian ng kilos-loob na itakda ng tao ang kanyang kilos tungo sa kanyang maaaring hantungan at ang paraan upang makamit ito”. Nangangahulugan ito na malaya ang taong gamitin ang kanyang kilos-loob upang pumili ng partikular na bagay o kilos. Ang tao ay nagtatakda ng kanyang kilos para sa kanyang sarili. Walang anumang puwersa sa labas ng tao ang maaaring magtakda nito para sa kanya. Maaari siyang mahikayat, maganyak o maakit subalit hindi maaaring puwersahin o pilitin. Subalit ang kalayaang ito ay hindi tumutukoy sa kalayaan upang piliin ng tao ang kahihinatnan ng kanyang pagpili. Hindi sakop ng kanyang kalayaan ang likhain ang kahihinatnan ng kanyang piniling kilos. Halimbawa, malaya ang isang mag-aaral na piliing magbarkada kaysa mag-aral ng leksyon, subalit hindi siya malaya sa maaaring kahihinatnan nito. Hindi maaaring mataas pa rin ang kanyang marka sa kabila ng kanyang piniling gawin. Hindi malaya ang tao na piliin ang kahihinatnan ng kilos na kanyang pinili. Samakatuwid, ang kalayaan ay hindi lubos, at ito ay may limitasyon. Ang limitasyong ito ay itinakda ng Likas na Batas Moral. Ipinaliwanag ni Sr. Felicidad C. Lipio ang kaugnayan ng kalayaan sa batas na ito katulad ngkaugnayan ng dalampasigan sa baybay dagat. Ang dalampasigan ang nagbibigay hugis sa tubig at ang siyang nagbibigay hangganan dito. Gayundin, ang Likas na Batas Moral ang nagbibigay –hugis sa paggamit ng tunay na kalayaan at nagtatakda ng hangganan nito. Ang batas moral kung gayon ay alituntuning kailangang sundin na nagbibigay-hugis at direksiyon sa kalayaan.
URI NG KALAYAAN
Mayroong dalawang uri ng kalayaan:
1. Panloob na Kalayaan. Ayon sa obserbasyon ni Santo Tomas de Aquino,
nakasalalay sa kilos-loob ng tao ang kanyang kalayaan. Tinutukoy ng Panloob na Kalayaan ng kilos-loob ang:
a) kalayaang gumusto (freedom of exercise) – ito ang kalayaang magnais o
hindi magnais
b) kalayaang tumukoy (freedom of specification) – ito naman ang kalayaan
upang tukuyin kung alin ang nanaisin
Sa babalang ito halimbawa, “Bawal ang Maligo Dito”.
Ang iyong kilos-loob ay malayang magnais o hindi magnais na sundin o kaya balewalain ang babala. Sakaling nagpasya ang kilos-loob na sundin ang sinasabi ng babala, malaya nitong tukuyin kung ano ang nanaising gawin bilang kapalit sa planong paliligo. Nanaisin niya marahil ang magpiknik na lamang sa dalampasigan, lumipat ng ibang lugar o umuwi na lang. Walang maaaring magtanggal ng panloob na kalayaan ng tao. Hindi ito maipagkakait, makukuha o maaalis sa kanya.
2. Panlabas na Kalayaan. Ito ang kalayaan upang isakatuparan ang gawain na
ninais ng kilos-loob. Naiimpluwensiyahan ng mga panlabas na salik ang kalayaang ito. Maaaring mabawasan o maalis ang kalayaang ito sa pamamagitan ng puwersa sa labas ng tao. Kapag ang tao ay ikinulong, mawawala ang kanyang panlabas na kalayaan.
Halimbawa ng panlabas na kalayaan ay ang politikal, propesyonal at pangakademikong kalayaan. Nakapaloob sa politikal na kalayaan ang kalayaang pumili ng sasalihang samahang politikal, bumoto o pumili ng taong mamumuno. Ang pang-akademikong kalayaan halimbawa ay ang kalayaang pumili ng paaralang papasukan at kursong kukunin sa kolehiyo. May kalayaan ang mga propesyonal na gampanan ang kanilang tungkulin ayon sa sariling pamamaraan subalit hindi taliwas sa mga panuntunan.
Ayon kay Esther Esteban (1990), ang konsepto ng kalayaan ay nangangahulugan na nagagawa o nakakayang gawin ng tao ang nararapat upang makamit ang pinakamataas at pinakadakilang layunin ng kanyang pagkatao. Malaya ang taong linangin ang kanyang sarili at paunlarin ito. Ang kalayaan ng tao ay nakabatay sa pagsunod sa Likas na Batas Moral. Ang tunay na kalayaan ay masusumpungan sa pagsunod sa batas na ito. Sa bawat batas na nauunawaan at sinusunod ng tao, mas nadaragdagan ang kanyang kalayaan. Bakit nga ba pinayagan ng Diyos na maging malaya ang tao na tanggapin o suwayin ang Kanyang batas? Bakit hinahayaan ng isang magulang ang kanyang anak na sumubok, pumili at magpasya para sa kanyang sarili? Ito ay sa dahilang umaasa ang Diyos o maging ang magulang ng pagsunod mula sa pag-unawa at pagmamahal hindi dahil sa pinilit at pagsunod na may takot.
Dahil dito, ang kalayaan ng tao ay palaging may kakambal na pananagutan. Ang tao ay kailangang maging mapanagutan sa anumang kilos at pagpapasyang gagawin. Paano mo malalaman kung naging mapanagutan ka sa paggamit ng kalayaan? Narito ang ilang palatandaan ayon kay Esteban (1990):
Ang tunay na KALAYAAN ay ang paggawa ng kabutihan
1. Kung naisaalang-alang mo ang kabutihang pansarili (personal good) at ang
kabutihang panlahat (common good). Halimbawa, ginagamit mo ang kalayaan upang malampasan ang mga balakid sa pag-unlad ng ating pagkatao. Ang maging malaya sa kamangmangan, kahirapan, katamaran, kasamaan ay ilan sa mga ito. Itinatalaga din ang kalayaan para sa kabubuti ng kapwa katulad ng pakikilahok sa mga proyektong pampamayanan o maging sa pagtatanggol sa mabubuting adhikain.
2. Kung handa kang harapin ang anumang kahihinatnan ng iyong pagpapasya. Ang bawat kilos o pagpapasya ay may katumbas na epekto, mabuti man o masama. Hindi lamang sapat na harapin ang kahihinatnan ng pasiya o kilos kundi ang gamitin ang kalayaan upang itama ang anumang pagkakamali.
3. Kung ang iyong pagkilos ay hindi sumasalungat sa Likas na Batas Moral.
Ang Likas na Batas Moral ay ibinigay sa tao noong siya’y likhain. Nakasaad sa mga batas na ito ang dapat gawin at di dapat gawin ng tao. Ang mga batas na ito ang siyang batayan sa pagsasaalang-alang sa pagkilala ng kabutihang pansarili at kabutihang panlahat. Bagamat may kalayaang pumili ang tao dahil sa kanyang kilos-loob, ang tao ay may kamalayan, kaya siya ay may kakayahan na magsuri at pumili ng nararapat. Siya ay may moral na tungkulin na piliin ang ayon sa moral na batayan. Ang kalayaan ng kilos-loob ay bahagi ng ating ispirituwal na aspeto ng ating pagkatao. Bigay ito ng Diyos sa tao upang malaya
niyang mahubog ang kanyang pagkatao. Ang tunay na kalayaan ay mapanagutan kaya’t inaasahang ito ay gagamitin sa paggawa nang naaayon sa kabutihan. Ang tunay na kalayaan ay ang paggawa nang mabuti.
Ang tunay na KALAYAAN ay ang paggawa ng kabutihan
Tayain natin ang iyong pag-unawa
Ano ang naunawaan mo sa iyong binasa? Upang masubok ang lalim ng iyong
naunawaan sagutin mo ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
a. Paano maipamamalas ang tunay na kalayaan?
b. Bakit kailangang may hangganan ang kalayaan ng tao?
c. Paano naging malaya ang taong gumagawa ng mabuti?
Mga Kakailanganing Kagamitan (websites, software, mga aklat, worksheet)
Mga Sanggunian:
De Torre, Joseph M. Christian Philosophy. Manila: Sinag-tala Publisher(1980).
Esteban, Esther J. Education in Values: What, Why and for Whom. Manila:Sinag-tala Publishers, Inc. (1990).
Institute for Development Education Center for Research and Communication.
Perspective: Current Issues in Values Education 4. Manila: Sinag-tala Publisher (1992).
Lipio, Felicidad C. Konsiyensiya para sa mga Katolikong Pilipin.NB.Manila.(2004)
Quito, Emerita S. Fundamentals of Ethics. Manila: C & E Publishing Inc. (2008).
Kawanihan ng Edukasyon Sekundarya, Kagawaran ng Edukasyon. 2010. Gabay sa Pagtuturo sa EP para sa 2010 Kurikulum ng Edukasyon Sekundarya (SEC) Pasig City: Awtor
Philosophy of Freedom (n.d.) Retrieved June 20, 2009 from http://en.wikipedia.org/wiki/Philosophy of Freedom
Freedom (philosophy) (n.d.) Retrieved June 20, 2009 from http://enwikipedia.org/wiki/Freedom
Mga Sanggunian:
De Torre, Joseph M. Christian Philosophy. Manila: Sinag-tala Publisher(1980).
Esteban, Esther J. Education in Values: What, Why and for Whom. Manila:Sinag-tala Publishers, Inc. (1990).
Institute for Development Education Center for Research and Communication.
Perspective: Current Issues in Values Education 4. Manila: Sinag-tala Publisher (1992).
Lipio, Felicidad C. Konsiyensiya para sa mga Katolikong Pilipin.NB.Manila.(2004)
Quito, Emerita S. Fundamentals of Ethics. Manila: C & E Publishing Inc. (2008).
Kawanihan ng Edukasyon Sekundarya, Kagawaran ng Edukasyon. 2010. Gabay sa Pagtuturo sa EP para sa 2010 Kurikulum ng Edukasyon Sekundarya (SEC) Pasig City: Awtor
Philosophy of Freedom (n.d.) Retrieved June 20, 2009 from http://en.wikipedia.org/wiki/Philosophy of Freedom
Freedom (philosophy) (n.d.) Retrieved June 20, 2009 from http://enwikipedia.org/wiki/Freedom